سردخانه های دارویی و اهمیت زنجیره سرما در نگهداری ایمن داروها

هر محصول دارویی باید طبق توصیه سازنده آن، پس از آزمایش های پایداری که در دماهای مختلف برای مدت زمان معینی روی محصول انجام می شود، نگهداری گردد. برخی از داروها یا بافت ها را می بایست منجمد نمود. برخی دیگر را می توان در دمای اتاق نگهداری کرد در حالی که بعضی از آنها باید حتما دردمای یخچال نگهداری شوند. از آنجایی که سردخانه های دارویی برای نگهداری حجم زیادی از مواد و محصولات استفاده می شود، استاندارد و تکنولوژی طراحی آن ها اهمیت فراوانی دارد.

برخی از داروها در حالی که در داروخانه ها هستند در یخچال یا سردخانه نگهداری می شوند. اما می توانند توسط بیمار در دمای اتاق نگهداری شوند. همچنین داروهایی وجود دارند که حتی پس از بردن آنها به خانه باید در یخچال نگهداری شوند. جالب اینجاست که داروهایی وجود دارند که در ابتدا در دمای اتاق نگهداری می شدند. اما در حین استفاده باید در یخچال نگهداری شوند.

در این مقاله نکاتی در مورد سردخانه های دارویی و اهمیت زنجیره سرما در نگهداری ایمن داروها و همچنین نگهداری مناسب داروها در یخچال ها مطرح گردیده است. در ادامه مقاله استفاده از داروهای یخچال دار هنگام مسافرت و اهمیت رعایت الزامات دما در طول نگهداری دارو نیز می پردازیم.

نکاتی درباره شرایط نگهداری داروها در سردخانه های دارویی

برای اینکه شرایط نگهداری مناسب داروها را بدانید می توانید این نکات را رعایت کنید:

• دستورالعمل های نگهداری داروها معمولاً روی جعبه یا بسته بندی اصلی دارو قید می شود.
• دستورالعمل های نگهداری داروها را می توانید در برگه بسته تحت عنوان “ذخیره سازی” مشاهده کنید.
• داروساز ممکن است برچسب حاوی دستورالعمل های ذخیره سازی را روی ظرف دارو بچسباند.
• می توانید مستقیماً از داروسازی که دارو را توزیع می کند بپرسید.

دمای مناسب نگهداری داروها در سردخانه های دارویی

بستگی به نوع دارو، برخی از داروها باید تا 5 درجه فارنهایت یا کمتر منجمد شوند، بعضی از آنها باید در دمای 36 تا 46 درجه فارنهایت نگهداری شوند و برخی دیگر به هیچ وجه به سردخانه های دارویی نیاز ندارند. بلکه باید به سادگی در مکانی خشک و خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شوند.

به طور مثال:

دمای سردخانه های دارویی برای نگهداری واکسن و برخی از داروها و محصولات بیولوژیکی، 0 تا 8 درجه‌ی سانتی‌گراد می باشد. دمای سردخانه های مناسب برای ذخیره سازی خون 1 تا 5 درجه‌ی سانتی‌گراد است. از سردخانه های با دمای پایینتر (در دمای منفی 20 تا منفی 30 درجه‌ی سانتی‌گراد) می‌تواند برای نگهداری پلاسمای خون، مواد بیولوژیکی، واکسن‌هایی که برای نگهداری به دمای پایین نیاز دارند، معرف‌ها و … استفاده نمود.

همچنین از سردخانه های دارویی با درجه حرارت بسیار پایین تر (در دمای منفی 30 تا منفی 80 درجه‌ی سانتی‌گراد) برای ذخیره‌ی جفت، سلول‌های بنیادی، پلاسمای خون، مغز استخوان، نمونه‌های بیولوژیکی و … استفاده نمود.

داروهایی که باید در یخچال نگهداری شوند

اگر دستورالعمل روی بسته بندی دارو می گوید “در یخچال نگهداری شود” یا “در دمای 2 تا 8 درجه سانتی گراد نگهداری شود” این بدان معناست که شما باید دارو را در یخچال نگهداری کنید.

یخچال ها فقط برای نگهداری داروها نیستند بلکه سایر اقلام، مانند مواد بیولوژیکی مانند خون، بافت و اندام نیز نیاز به تبرید دارند. آزمایشات بالینی و مواد بیولوژیکی می بایست اغلب در دمای 150- درجه سانتیگراد به مدت حداقل 10 روز ذخیره شود.

یخچال های موجود در داروخانه مجهز به دستگاه هایی هستند که می توانند دمای فعلی داخل یخچال را نمایش دهند. با این حال، اکثر یخچال های خانگی دمای فعلی را نمایش نمی دهند. بنابراین، مراحل زیر برای نگهداری داروها در یخچال خانگی توصیه می شود:

• داروها را در وسط قفسه های یخچال نگه دارید و آنها را از سایر مواد داخل یخچال دور کنید.
• داروها را از قسمت فریزر و از دریچه های هوا دور نگه دارید تا از تشکیل بلورهای یخ که می توانند به داروها آسیب برسانند، جلوگیری شود.
• داروها را در درب یخچال نگهداری نکنید. زیرا هر بار که در یخچال باز می شود در معرض دمای نامناسب قرار می گیرند.
• لطفاً اطمینان حاصل کنید که داروها به راحتی در دسترس کودکان قرار نمی گیرد.

نگهداری دارو در یخچال

در زیر نمونه هایی از داروهایی که می بایست در یخچال خانه نگهداری شوند نام برده شده است:

• تزریق انسولین (استفاده نشده)
• تزریق اریتروپویتین (به عنوان مثال: Eprex® و Recormon®)
• برخی از تزریق اینترفرون (به عنوان مثال: Pegasys®)
• تزریق فیلگراستیم (به عنوان مثال: Neupogen®)
• قطره چشم (به عنوان مثال: لاتانوپروست (Xalatan® و کلرامفنیکل)
• قطره گوش (به عنوان مثال: کلرامفنیکل)
• اسپری بینی کالسیتونین ماهی قزل آلا مصنوعی (به عنوان مثال: Miacalcic®)
• قطره های خوراکی آلفاکالسیدول (به عنوان مثال: One-Alpha®)
• کپسول های ریتوناویر (به عنوان مثال: نورویر)

علاوه بر این، برخی از داروهایی که در مرکز مراقبت های بهداشتی ترکیب شده یا رقیق شده اند نیز باید در یخچال نگهداری شوند. این داروها معمولاً تاریخ انقضای کوتاه تری دارند. نمونه ها عبارتند از:

• مخلوط هایی مانند سوسپانسیون امپرازول و شربت اسپیرونولاکتون
• قطره چشم مانند سیکلوسپورین و کلرید سدیم 3
• قطره های گوش مانند بی کربنات سدیم 5٪
• شربت ها / سوسپانسیون های آنتی بیوتیکی که از پودر مانند مکمل آموکسی سیلین ترکیب شده اند.

داروهایی که باید منجمد شوند

داروهایی که باید به صورت منجمد نگهداری شوند، به معنی دارویی هستند که باید زیر دمای انجماد 10- تا 20- درجه سانتی گراد نگهداری شوند. انواع خاصی از واکسن ها و پساری ها باید در مراکز بهداشتی منجمد نگهداری شوند و فقط قبل از استفاده در دمای اتاق قرار داده شوند. این داروها فقط برای بیماران در مرکز مراقبت های بهداشتی استفاده می شود و برای بازگشت به خانه به بیماران ارائه نمی شوند.

حفظ دمای ذخیره سازی داروها در سردخانه های دارویی

سه دلیل اصلی اینکه چرا داروها باید در سردخانه نگهداری شوند:

1. برای حفظ اثربخشی دارو

داروهایی که باید سرد نگه داشته شوند، زمانی که خارج از محدوده دمایی توصیه شده قرار می گیرند، پس از یک دوره زمانی خاص، اثر خود را از دست می دهند. دوره پایداری بستگی به نوع دارو دارد و معمولاً در بسته آن درج می گردد.

2. برای حفظ استریل دارو

استریل به این معنی است که داروها عاری از میکروارگانیسم ها مانند باکتری ها هستند. برخی از داروها به ویژه قطره های چشمی یا قطره های گوش که در مراکز مراقبت های بهداشتی به صورت اسپتیک (عاری از میکروب) و بدون مواد نگهدارنده ترکیب می شوند، همیشه باید در شرایط سرد نگهداری شوند تا رشد باکتری ها کند شود.

3. برای حفظ شکل فیزیکی دارو.

برخی از داروها به شکل شیاف باید در یخچال نگهداری شوند تا قبل از استفاده ذوب نشوند.

همه داروهایی که در یخچال داروخانه ها نگهداری می شوند، نباید توسط بیماران نیز در خانه به همان وضعیت نگهداری شوند. برای مثال، بسته به نوع انسولین، انسولین فعلی مورد استفاده را می توان در دمای اتاق با ثبات حداکثر تا یک ماه قرار داد.

همچنین داروهایی وجود دارند که در ابتدا در دمای اتاق در داروخانه نگهداری می شدند. اما در حین استفاده باید در یخچال نگهداری شوند. به عنوان مثال می توان بسیاری از شربت های آنتی بیوتیکی به شکل پودر مانند آموکسی سیلین تری هیدرات را نام برد که برای استفاده با افزودن آب به آن آماده می شوند. اگرچه سوسپانسیون آموکسی سیلین تری هیدرات پس از مخلوط شدن در یخچال نگهداری می شوند، اما می تواند تا هفت روز دوام داشته باشد و اثر خود را پس از آن از دست بدهد.

زنجیره سرد

داروهای یخچال دار نسبت به تغییرات دما حساس هستند و در صورت قرار گرفتن در معرض دمای فراتر از محدوده توصیه شده برای مدت زمان مشخص آسیب خواهند دید. بنابراین، محدوده دمایی ایده آل باید در طول فرآیند انتقال داروها از کارخانه به دست بیماران حفظ شود. “زنجیره سرد” به حفظ دمای سرد توصیه شده دارو در طول فرآیند حمل و نقل آن اشاره دارد.

داروهای یخچال دار که در معرض دمای اتاق قرار گرفته اند از نظر ثبات با یکدیگر متفاوت هستند. به عنوان مثال، انسولین می تواند تا یک ماه در دمای اتاق دوام داشته باشد. اما فیلگراستیم و اریتروپویتین بعد از چند ساعت اثر خود را از دست می دهند. بنابراین، به بیماران توصیه می شود در صورت داروهای یخچال دار که نمی توانند مدت زیادی دوام بیاورند، کیسه خنک و بسته های یخ را به داروخانه بیاورند.

نکاتی در مورد نگهداری داروها در سفر

اگر مجبور هستید با داروهای یخچال دار سفر کنید، مطمئن شوید که کیسه خنک و کیسه های یخ به همراه دارید. این امر به منظور اطمینان از تضعیف کیفیت داروها به دلیل قرار گرفتن در معرض دمای گرم است. نکات زیر برای سفر با داروهای یخچال آورده شده است:

• دارو را در کیسه ای خنک و بسته های یخ نگهداری کنید.
• اطمینان حاصل کنید که دارو مستقیماً به سطح کیسه های یخ برخورد نکند تا یخ نزند.
• کیسه خنک را در قسمت کابین خودرو قرار دهید.
• به محض رسیدن به مقصد، دارو را در یخچال نگهداری کنید.

نتیجه

برخی از داروها باید در یخچال نگهداری شوند تا اثر بخشی، عقیم بودن یا فرم فیزیکی خود را حفظ کنند. شما باید در مورد برچسب دارو و دستورالعمل های ذخیره سازی که توسط داروساز ارائه شده هوشیار باشید. نکات توصیه شده در سفر را برای حفظ کیفیت خوب داروهای یخچال دار رعایت کنید.