نگهداری شلیل در سردخانه

شلیل، عضوی از خانواده گل سرخیان و یکی از میوه‌های درختی است. این میوه با سیب و هلو به عنوان یکی از میوه‌های هسته‌دار کشور به شمار می‌آید و بیشترین مساحت زیر کشت و تولید را داراست. شلیل، غنی از ترکیبات فنلی و کارتنوئیدی است که نقش مهمی در حفظ سلامتی انسان ایفا می‌کنند. این میوه قابل استفاده در همه مراحل رشد خود است، به این معنا که می‌توان آن را به صورت نارس برداشت کرد یا به مرحله رسیدگی رساند. در ایران، این میوه‌ها به صورت نارس برای تهیه کمپوت و به صورت رسیده برای مصرف تازه خوری برداشت می‌شوند. در ادامه به برداشت، بسته بندی و نگهداری شلیل در سردخانه می پردازیم.

برداشت و بسته بندی شلیل

برداشت شلیل از جمله فرآیندهای حیاتی در حفظ کیفیت این میوه می‌باشد. به علت حساسیت بالای میوه در مرحله رسیدگی، برداشت باید با دقت و زمان‌بندی مناسب انجام شود. شلیل‌ها پس از برداشت، می‌بایستی از یکدیگر جدا شده و پیش از وارد کردن به سردخانه، پیش‌سرد کردن (pre-cooling) انجام گیرد. فرآیندهای ضد عفونی و هوادهی نیز برای به حداقل رساندن تبادل گازها و تشکیل ترکیبات مضر انجام می‌شود. بسته‌بندی شلیل از طریق استفاده از شانه‌های پلاستیکی با فیلم‌های پلی پروپیلن یا پلی اتیلن انجام می‌شود.

با توجه به خصوصیت‌های نرم و حساسیت بالای میوه شلیل در مرحله رسیدگی، نکات زیر در برداشت و بسته بندی برای نگهداری شلیل در سردخانه بسیار اهمیت دارند:

1. برداشت موقعیتی حساس

شلیل‌ها به مراحل رسیدگی می‌رسند و از طریق تغییر رنگ پوست (سبز زدایی) و نرم شدن گوشت تشخیص داده می‌شوند. این مراحل نیازمند دقت و زمان‌بندی دقیق هستند.

2. حمل و نقل دقیق

برای جلوگیری از آسیب مکانیکی به شلیل‌ها در هنگام حمل و نقل، باید از بسته بندی مناسب و دقیق استفاده کرد.

3. جداسازی و پیش‌سرد کردن

بعد از برداشت، می‌توان با جداسازی و پیش‌سرد کردن شلیل‌ها از فرآیند ایجاد اتیلن و تغییرات بیشتری در آن‌ها جلوگیری کرد.

4. ضدعفونی و هوادهی

برای حفظ کیفیت شلیل‌ها، از فرآیندهای ضد عفونی و هوادهی مناسب برای انقضاء میکروب‌ها و تنفس میوه استفاده شود.

5. شرایط حمل و نقل

در هنگام حمل و نقل، شلیل‌ها به شکلی مناسب و با دقت حمل شوند تا آسیب نبینند.

6. نگهداری در سردخانه

شلیل‌ها در سردخانه با شرایط دما و رطوبت نسبی مناسب نگهداری شوند تا از افت کیفیت جلوگیری شود.

بسته‌بندی شلیل

برای نگهداری شلیل در سردخانه معمولاً در شانه‌های پلاستیکی با فیلم‌های پلی پروپیلن یا پلی اتیلن با دانسیته پایین (ضخامت ۷۰ میکرون با ۲۰۰ عدد سوراخ ۲ میلی‌متری در متر مربع) بسته‌بندی و نگهدرای می‌شوند. با رعایت این مراحل و نکات، می‌توان محصولی با حفظ کیفیت و جاذبه ظاهری مناسب به بازار عرضه کرد.

نگهداری شلیل در سردخانه

شلیل یکی از میوه‌های حساس به دما و رطوبت بالاست و به سرعت فاسد می‌شود. برای حفظ کیفیت و طول عمر شلیل، نگهداری شلیل در شرایط مناسب بسیار حائز اهمیت است.

• دما و رطوبت

دما و رطوبت دو عامل اساسی در نگهداری شلیل در سردخانه هستند. دمای مناسب برای نگهداری شلیل باید در حدود ۰-۱ درجه سانتی‌گراد باشد. همچنین، رطوبت نسبی باید در محدوده ۹۰ تا ۹۵ درصد قرار داشته باشد. این شرایط حائز اهمیت بسیاری برای حفظ تازگی و کیفیت شلیل‌ها هستند.

• آسیب ناشی از سرما

شلیل‌ها به طور طبیعی در ۴ تا ۵ ماه پس از گل دهی رسیده می‌شوند. این فرآیند رسیدگی با تغییر رنگ پوست (سبز زدایی) و نرم شدن گوشت میوه همراه است. اگر دما بسیار پایین‌تر از حداقل توصیه شده باشد، می‌تواند به آسیب‌هایی مانند خشک شدن، الیافی شدن بافت، کاهش درصد آب میوه، سخت شدن بافت و حتی قهوه‌ای شدن گوشت بافت منجر شود. این تغییرات زیبایی و کیفیت میوه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

• روش‌های نگهداری شلیل

برای کاهش آسیب ناشی از سرما و حفظ کیفیت نگهداری شلیل در سردخانه، می‌توان از روش‌های گرم کردن متناوب و سرمازدگی جلوگیری کرد.

1. سرمازدگی جلوگیری شده (RSCA): در این روش، میوه‌ها بلافاصله پس از برداشت در شرایط سرما نگهداری می‌شوند. سپس هر ۱۰ تا ۱۴ روز، برای مدت یک روز در دمای ۲۰ درجه سلسیوس و یا نزدیک آن قرار می‌گیرند. این فرآیند تا زمانی که شلیل‌ها در سردخانه قرار دارند ادامه می‌یابد.
2. سرمازدگی کنترل شده (CCS): در این روش، میوه‌ها پس از برداشت در شرایط سرما نگهداری شده و سپس با گرمازدگی کنترل شده تحت نظر واحد نگهداری قرار می‌گیرند. این فرآیند به منظور جلوگیری از سرمازدگی بیش از حد صورت می‌گیرد.
3. رسیدگی کنترل شده (CA): در این روش، میوه‌ها پس از برداشت در شرایط سرما نگهداری می‌شوند و با کنترل دقیق فشار اتمسفری و ترکیب گازها، فرآیند رسیدگی را کنترل می‌کند. این روش به جلوگیری از فرآیند‌های رسیدگی زیاد و آسیب ناشی از آنها کمک می‌کند.

در جدول زیر اطلاعات مناسب برای نگهداری شلیل ذکر شده است.

انواع بیماری‌های شلیل

میوه شلیل به دلیل بافت غنی و رطوبت بالای خود، به شدت حساس به عوامل بیماری‌زای قارچی است. برخی از انواع اصلی بیماری‌های شلیل عبارتند از:

1. پوسیدگی خاکستری (Botrytis cinerea)

   • علائم: ایجاد لکه‌های قهوه‌ای رنگ در هر قسمتی از سطح میوه. در شرایط مرطوب، توده‌های کپکی با رنگ سفید شکل می‌گیرند.
   • توضیح: این بیماری به ویژه در شرایط مرطوب و سرد به شدت گسترش می‌یابد. میوه‌هایی که آسیب دیده‌اند، نرم و مرطوب می‌شوند.

2. پوسیدگی قهوه‌ای (Colletotrichum spp)

   • علائم: ایجاد لکه‌های قهوه‌ای مدور و سطحی، معمولاً در محل زخم میوه‌ها. در نهایت، فساد و پوسیدگی نرم در تمام قسمت‌های میوه ظاهر می‌شود.
   • توضیح: این بیماری معمولاً از طریق زخم‌ها و آسیب‌های میوه وارد می‌شود و به شدت سریع گسترش می‌یابد.

3. پوسیدگی رایزوپوسی (Rhizopus spp)

   • علائم: توده‌های سفید میسلیومی همراه با دستک‌های میسلیومی طویل رشد می‌کنند. این توده‌ها به میوه‌های مجاور سرایت کرده و آنها را آلوده می‌کنند. اسپورانژ‌های سیاه قارچ نیز در لبه جعبه‌های پر از میوه دیده می‌شوند.
   • توضیح: این بیماری باعث فساد سریع میوه‌ها می‌شود و تخریب جمعیت میوه‌های ذخیره شده را تسریع می‌کند.

4. پوسیدگی آنتراکنوزی (Alternaria alternata)

   • علائم: ایجاد لکه‌های نامنظم، کمی فرورفته و در مراحل پیشرفته ایجاد لکه‌های بافت مرده در مغز میوه.
   • توضیح: این بیماری عمدتاً در شرایط رطوبتی مرتفع و دماهای گرم توسعه می‌یابد و می‌تواند به تخریب میوه‌ها بیانجامد.

این بیماری‌ها می‌توانند به شدت آسیب‌های جدی به میوه‌های شلیل وارد کنند. برای جلوگیری از این بیماری‌ها، نگهداری مناسب در شرایط دما و رطوبت مناسب، استفاده از روش‌های کنترل قارچی، و حفظ بهداشت و کیفیت میوه‌ها از اهمیت بسیاری برخوردارند.